Sự ra đời của Trung tâm quyền tác giả văn học Việt Nam (VLCC) tính đến nay đã được 9 năm, với 921 hội viên. Từ năm 2004 đến tháng 7-2011, Trung tâm do nhà thơ Đoàn Thị Lam Luyến làm giám đốc; từ tháng 1/2011 đến nay, Trung tâm được bàn giao cho Ban giám đốc mới do nhà văn Nguyễn Thị Thu Huệ giữ chức vụ giám đốc.
Với bộ máy nhân sự gồm 8 thành viên trong đó chủ yếu giữ chức vụ kiêm nhiệm, cả cơ quan chỉ có 3 nhân viên. Sự khó khăn về nhân sự kèm theo hạn chế về hiểu biết trong vấn đề bản quyền của các hội viên khiến cho công tác bảo hộ quyền tác giả văn học gặp nhiều khó khăn, thậm chí có giai đoạn dường như dậm chân tại chỗ.
Chia sẻ vấn đề khó khăn trên, ông Đỗ Hàn, Chánh văn phòng Hội Nhà văn Việt Nam bày tỏ, sự kiêm nghiệm nhiều việc cùng lúc của các thành viên Trung tâm khiến cho hoạt động của VLCC không đạt kết quả cao. “Bản thân tôi cũng đang phải kiêm nghiệm Phó giám đốc VLCC; nhiều hội viên Hội Nhà văn khi đến tham dự Hội thảo này mới biết tôi là Phó giám đốc VLCC”, ông Đỗ Hàn cho biết.
 |
| Hội thảo bảo hộ quyền tác giả văn học |
Không chỉ gặp khó khăn về vấn đề nhân sự, tổ chức, vấn đề bảo hộ quyền tác giả văn học sau 9 năm thành lập VLCC dường như vẫn hoạt động mang tính cầm chừng.
Theo nhà văn Nguyễn Trí Huân, Phó chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, khó khăn nhất trong vấn đề bảo hộ quyền tác giả văn học hiện nay đó chính là nhận thức của các hội viên. Nhiều nhà văn, nhà thơ coi thường vấn đề này. Khi trao “đứa con tinh thần” cho trung tâm quản lý, khai thác thì những nhà văn, nhà thơ cũng phải đồng hành cùng VLCC thì mới bảo hộ được tác phẩm. Có những nhà văn sau khi biết tác phẩm của mình bị ăn cắp bản quyền rồi mới đến Trung tâm nhờ giúp đỡ nhưng sau đó thì sẵn sàng cho qua và còn quan niệm, “may mà tác phẩm của mình có người sao chép”.
Nhà thơ Đoàn thị Lam Luyến cho rằng, các tác phẩm văn học ở Việt Nam được sử dụng phóng túng. Có những trang web ngang nhiên lấy tác phẩm của các nhà văn, nhà thơ. Hội nhà văn là hội nghề nghiệp phải có trách nhiệm bảo vệ quyền lợi cho các hội viên. Tuy nhiên, Hội không thể đứng ra kỳ kèo, mặc cả từng đồng cho mỗi tác phẩm của các tác giả mà phải giao cho đơn vị khác đứng ra làm việc này.
Ở nước ngoài, khi in 500 bản phải trả 100 % nhuận bút; vấn đề bảo hộ bản quyền tác giả văn học cũng được chú trọng còn ở nước ra, thói quen sử dụng miễn phí các tác phẩm đã ăn sâu vào một số người.
Nhiều nhà văn, nhà thơ chỉ duy nhất một lần được nhận nhuận bút, đó là khi mới phát hành tác phẩm, còn khi các tác phẩm được một số nhà xuất bản lấy lại hoặc tái bản thì nhuận bút dành cho tác giả bị “lờ” đi, thậm chí số lượng tác phẩm in nhiều hay ít thì tiền nhuận bút cho tác phẩm đánh đồng như nhau.
Nhà văn Tôn Ái Nhân kiến nghị, nên có hội đồng thẩm định thì mới bảo hộ được tác phẩm.
Ông Bùi Nguyên Hùng, Phó Cục trưởng Cục Bản quyền tác giả phát biểu, Trung tâm quyền tác giả văn học Việt Nam ra đời đã khó, tồn tại được càng khó hơn. Trung tâm phải trở thành chỗ dựa cho hội viên, bảo vệ những “đứa con tinh thần” cho hội viên.
Tuy gặp nhiều khó khăn, nhưng những năm qua Trung tâm quyền tác giả văn học Việt Nam đã bảo vệ quyền lợi cho nhiều hội viên. Năm 2012, Trung tâm đã nhận đăng ký bản quyền cho gần 100 cuốn sách, bản thảo phim mới hoặc sắp xuất bản của các nhà văn. Trung tâm đang tiến hành liên lạc với các hội viên xin tác phẩm để xây dựng kho lưu trữ thư viện điện tử phục vụ cho công tác quản lý và bảo hộ bản quyền. Từ cuối tháng 6-2012 đến tháng 5-2013, Trung tâm đã tiến hành làm việc với các đơn vị vi phạm, đối tượng chủ yếu là một số Nhà xuất bản và Công ty sách điện tử, giải quyết được 8 vụ vi phạm bản quyền, tổng số tiền thu được gần 15 triệu đồng.
Vấn đề bản quyền tác giả văn học cần phải được quan tâm hơn nữa, bởi nếu không thì các tác phẩm văn, thơ bị sao chép bừa bãi. Điều này sẽ dẫn đến tình trạng, người sáng tác thì còng lưng, còn những kẻ ăn cắp bản quyền thì hưởng lợi và nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật.
Bài, ảnh: KHÁNH HUYỀN
