Vấn đề gia đình là một vấn đề lớn. Phương Đông cũng như phương Tây, đã bàn bạc thảo luận nhiều, đến mức đã có những học thuyết riêng. Phạm vi nghiên cứu lại trải ra rất rộng. Chuyện đạo đức luân lý, chuyện hôn nhân, chuyện giáo dục trẻ em, nam nữ phòng trung hay nữ công gia chánh v.v... đều nằm trong phạm vi gia đình cả.
Ở nước ta, gia đình cũng đã được lưu ý nhiều. Ngay lúc này, đang có đề tài nghiên cứu cấp nhà nước, có phong trào xây dựng gia đình văn hoá do Bộ Văn hóa chủ trì.
Chúng tôi cho rằng, nên tìm xem ở Việt Nam ta có một văn hoá gia đình chăng? Tìm bản sắc văn hóa Việt Nam, trước khi kết luận nên đi vào các khía cạnh đã. Chúng tôi đã có dịp đi tìm những biểu hiện của văn hoá dân gian (folklore) nói chung, đã nghĩ đến một văn hóa làng, nay lại tìm hiểu ở lĩnh vực gia đình, để củng cố thêm thu hoạch. Cách tiến hành nghiên cứu là thử đi hẳn vào gia đình Việt Nam qua nhiều lĩnh vực để xem chứa đựng những gì, biến hoá như thế nào. Tất nhiên phải từ cơ sở dân gian Việt Nam mà ra, nhưng chắc chắn còn tiếp thu nhiều ảnh hưởng ngoại lai khác. Ảnh hưởng của tôn giáo, của triết học, của văn học nghệ thuật v.v... Tìm qua các khía cạnh ấy mà thấy an tâm, thì chắc chắn có một văn hoá gia đình của ta. Từ cái vốn ấy mà đi vào những vấn đề hôm nay, có thể hy vọng tiến lên với tư cách "Ta vẫn là ta", vững vàng và chắc chắn. Cố nhiên không nên trình bày theo kiểu suy luận, mà nên làm thế nào để nói có sách, mách có chứng. Kinh nghiệm cho thấy, nhiều khi bàn đến chuyện gia đình, dễ rơi vào những khuynh hướng riêng tư, thích kiểu này kiểu kia, hoặc thích nhìn vào vài cuộc điều tra, vài con số trước mắt. Như vậy cũng có thuận lợi nhất định. Nay lại nên góp thêm vào các thuận lợi này những tài liệu cơ sở chắc chắn, thì nhận định có thể sâu sắc hơn nhiều. Tập bản thảo của chúng tôi vì vậy có khá nhiều phần đọc thêm. Tiện đây, xin được các tác giả cho phép trích dẫn và trân trọng gửi lời cảm ơn.
Công trình này là một cố gắng làm việc theo hướng nghiên cứu. Nhưng chúng tôi mong nó được bạn đọc phổ thông, các gia đình xem xét và dùng được, chứ không mong nó chỉ được đặt vào các tủ sách hoặc các bàn hội nghị khoa học mà thôi. Xin phép được đề đạt lời cám ơn ấy!
GS. VŨ NGỌC KHÁNH
