Cảo Thơm Trước Đèn - Tang Thương Ngẫu Lục

Nguyễn Án (1770-1815) và Phạm Đình Hổ (1768-1839) sớm ý hợp tâm đầu vì cùng chung số phận trước các biến cố lịch sử, lại được tận mắt thấy kinh thành mịt mù khói lửa, ngai vàng sụp đổ. Đó là tâm trạng của những kẻ hoài Lê, ghét Trịnh và chấp nhận triều Nguyễn.

Tang Thương Ngẫu Lục viết về một xã hội đang phơi bày những mặt xấu xa đến tột cùng của nó. Yếu tố bi hài của xã hội hằn sâu vào tác phẩm. Chuyện cũ, mới, thật, giả, hay, dở, lan tràn khắp nưỏc, trong dân gian mà tập trung nhiều nhất vẫn là nơi kinh thành, góc chợ, chốn nha lại, đường phủ. Những điều mà Phạm Đình Hổ, Nguyễn Án chép vào sách chỉ là trong muôn một sự thật, và cũng là ngẫu nhiên.

Ngẫu nhiên mà lắm chuyện tang thương. Nên sự tang thương càng thêm đau đớn, khó nguôi.

Trần Đình Việt (Tạp chí Văn học, số 3-1994 )