Không chấp nhận xuất bản những cuốn sách độc hại

Xuất bản luôn được Đảng và Nhà nước ta xác định là trung tâm của công tác văn hóa tư tưởng. Trước đây, một cuốn sách về chủ nghĩa Mác - Lê-nin được truyền tay bí mật mà giúp giác ngộ cả thế hệ, cả dân tộc vùng lên tự giải phóng, thay đổi thân phận của mình. Một tiểu thuyết "Thép đã tôi thế đấy" hay "Sống như anh" đã giúp bao thế hệ thanh niên sống quên mình vì lý tưởng.

Sức mạnh của sách báo hết sức to lớn, nhiều khi không đo lường nổi. Nếu là cuốn sách tích cực, nó sẽ đem lại những giá trị tích cực. Nếu là sách độc hại sẽ có sức công phá rất lớn, làm băng hoại nhiều thế hệ. Cuốn sách nhảm nhí như "Sát thủ đầu mưng mủ" từng gây một hiệu ứng rất lớn trong giới trẻ với cách nói ghép vần xiên xẹo chuyện này ra chuyện kia. Mới đây, cuốn "Những vị tướng lừng danh trong lịch sử dân tộc" của NXB Văn hóa - Thông tin có nội dung sao chép cẩu thả, với những hình vẽ minh họa như kiếm hiệp Tàu, như truyện tranh man-ga Nhật. Sách "Bộ luật Dân sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014" của NXB Lao động - Xã hội in bìa một anh diễn viên đóng khố... Như vậy, pháp luật và lịch sử đều bị cười nhạo, xúc phạm. Cho nên, chỉ thu hồi sách hay phạt tiền 21 triệu đồng và đình chỉ hoạt động đối với NXB Văn hóa - Thông tin là chưa đủ. Một quyển sách có khi thu lời hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ đồng. Nạn sách lậu đã trở thành phổ biến. Trong 300 nghìn cuốn sách được xuất bản mỗi năm, liệu có bao nhiêu sách lậu, sách độc hại? Có thể nói hằng ngày đều có sách in lậu, sách xấu, sách có vấn đề. Sách dùng cho nhà trường lại in cờ nước ngoài (Trung Quốc)? Không ai biết hết được. Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành thừa nhận đơn vị cũng chỉ biết và nhắc nhở được vài trăm cuốn.

Lỗi do đâu và sửa như thế nào là câu hỏi lớn, nhức nhối. Cho phép liên kết xuất bản là một chủ trương đúng nhưng thời điểm có lẽ quá sớm, chưa lường được hết tính phức tạp trong công tác tư tưởng; chưa quản lý tốt thị trường; để lỗ hổng ngay trong chính "nhà mình" là các nhà xuất bản. Hiện tượng bán giấy phép, không đọc bản thảo, không kiểm tra khi phát hành là phổ biến. Chuyện giá trị văn hóa, chuyện chuẩn mực đạo đức, liên quan đến nhiều thế hệ tương lai, không thể phó mặc cho thị trường điều tiết, càng không phải là "chuyện riêng" của ngành xuất bản, nhà xuất bản.

Mãi đến bây giờ, khi đã quá lộn xộn, thì chúng ta mới tính đến sửa đổi Luật Xuất bản (năm 2012) với việc sẽ đưa "Liên kết xuất bản" thành một chương riêng (trước đây chỉ có thông tư liên bộ), quy định cụ thể về liên kết xuất bản. Đồng thời cũng tính đến những quy định cụ thể hơn về xuất bản điện tử. Đây sẽ là một khung pháp lý đủ mạnh, kịp thời điều chỉnh hành vi trong công tác xuất bản.

Song, giữa pháp luật và thực tế thực thi pháp luật luôn có khoảng cách. Yếu tố con người bao giờ cũng giữ một vị trí không thể thay thế được. Những biên tập viên, đặc biệt là tổng biên tập, giám đốc nhà xuất bản phải là những cán bộ có năng lực, có bản lĩnh chính trị, bản lĩnh văn hóa, phải là người nâng đỡ cho những tác phẩm hay; ngăn chặn những cuốn sách có nội dung xấu hoặc tầm thường, thấp kém. Đây là giải pháp căn bản nhất, cổng gác hữu hiệu nhất. Nếu có sự cố, vụ việc phải được xử lý theo pháp luật. Các nhà xuất bản phải luôn luôn có giám đốc, tổng biên tập chịu trách nhiệm điều hành, thậm chí thay giám đốc, tổng biên tập khi nhận thấy năng lực yếu, trách nhiệm thiếu, phải buộc cả người đứng đầu, lãnh đạo cơ quan chủ quản vào trách nhiệm. "Nhị bất quá tam", đơn vị, cơ sở liên kết nào có nhiều sai phạm sẽ không cho phép kinh doanh trong lĩnh vực xuất bản, tùy mức độ sai phạm có thể truy cứu trách nhiệm hình sự.

Chỉ với cơ sở pháp lý mạnh, đầy đủ, mọi người cùng ra tay, cùng ràng buộc trách nhiệm, với ý thức thượng tôn pháp luật, sự lọt lưới, lũng đoạn trong xuất bản mới nhanh chóng được khắc phục.