Năm ý nghĩ dở về một giải thưởng 'Sách Hay 2014'

Nhà nghiên cứu Triết học Bùi Văn Nam Sơn trong buổi phát giải thưởng Sách Hay 2014

2. Tôi thoáng buồn sau khi chào hỏi, bắt tay tôi thấy nhà nghiên cứu Bùi Văn Nam Sơn yếu hằn đi. Ông đi đứng vụng về rất khó khăn. Hoàn toàn khác với những lần ông uyển chuyển nhanh nhẹn tinh anh và hào hoa trước đây. Nghe đâu giáo sư bị bệnh. Giáo sư Chu Hảo cũng giảm sút phong độ rất nhiều. Nỗi mệt mỏi hiển lộ hẳn trên nét mặt. Có thể ông chưa lấy lại sức sau chuyến đi dài. Chỉ có nhà văn Nguyên Ngọc là thực sự kiên cường. Ông tươi tắn, hồng hào như một củ sâm trong bộ đồ véc lịch lãm. Cám ơn cuộc đời và công cuộc đổi mới mọi mặt của văn hóa, giáo dục đã cho chúng ta có ông. Cũng thật chạnh lòng khi thấy các ông kiên cường vượt qua gánh nặng của tuổi tác, bệnh tật, tả xung hữu đột như những chiến sĩ quả cảm trên mặt trận tiền phong với Sách - văn hóa đọc, trước những xâm thực như vũ bão của Sách – văn hóa xem giải trí thuần túy rẻ tiền và tiêu dùng. Liệu quá nặng nề và bất nhẫn khi đặt chìa khóa chân lý vào tay nhà thông thái già buộc ông lên đường giao giảng cho xứ sở nhược tiểu ở xa vạn dặm thiên lý?

3.Tuy nhiên, tôi vẫn nghĩ tiêu chí Sách Hay mà hội đồng tuyển chọn kia vẫn là tiêu chí của một Viện Nguyên Lão. Cực kỳ cần thiết cho tương lai đất nước, cho cải tổ, cải cách. Cái quan niệm Khổng giáo vẫn cho rằng “Tiếng hót cuối cùng của con chim là tiếng hót hay. Lời nói cuối đời của người là lời nói đúng”. Nhưng những cuộc đời tươi non, mơn mởn ngoài kia liệu có chấp nhận ngay cái hay, cái đúng tức thì của chân lý hiển nhiên đấy không? Ngay bản thân chúng ta, những trí thức chỉ thường suýt hay chạm vào cái đuôi của chân lý chứ có bao giờ cầm nắm được chân lý đâu? Ước muốn và sự thật vẫn luôn luôn đối kháng khi song hành.

Những tác phẩm đoạt giải thưởng Sách Hay 2014

4. Chữ “hay” cũng là chữ mơ hồ! “Hay hay không hay”; “Hay hay dở”, “Dở hay hay”. Thành thử đối với người này “hay” người khác cho là “dở” cũng là chuyện thường tình. Tôi lại nhớ câu Kiều của Nguyễn Du lại thấy vận vào việc này xoắn xuýt lại thì vừa: “Rằng hay thì thật là hay / Nghe ra ngậm đắng nuốt cay thế nào!...”. Thành thử, cái giải thưởng Sách hay có thể là hay theo hội đồng chấm giải, của tinh hoa một Viện Nguyên Lão. Nhưng với kẻ đọc thì chưa chắc! Với lại trong một năm chọn ra mấy cuốn, có những cuốn hiển nhiên là một giá trị, được khẳng định từ lâu bây giờ trao giải để khẳng định lại nghe thật… sống mòn! Ví dụ như các cuốn Nỗi Buồn Chiến Tranh của Bảo Ninh. Sóng gió nổi lên từ cuốn này từ khi tiểu thuyết còn với tên Thân Phận Tình Yêu năm 1991. Cứ thế, cho đến khi Viện Nguyên Lão tiếp tục đề cử cho giải Sách Hay 2011. Khẳng định lại 1 giá trị cũ liệu có lũy thừa giá trị?

Nguyễn Hữu Hồng Minh