90 tham luận của các nhà quản lý văn nghệ, nhà văn, nhà lý luận, phê bình văn học…gửi tham gia hội thảo đã đánh giá thực tiễn văn học Việt Nam sau gần 30 năm đổi mới (1986-2016) để qua đó có những giải pháp, kiến nghị nhằm tiếp tục đưa nền văn học Việt Nam ngày càng phát triển.
Từ khi Việt Nam bước vào con đường đổi mới, phát triển kinh tế thị trường, tăng cường giao lưu, hợp tác với khu vực và quốc tế, nền văn học Việt Nam cũng chuyển sang thời kỳ mới, phát triển mạnh mẽ cả về chất lượng và số lượng. Văn học Việt Nam đã đổi mới trên nhiều phương diện, đa dạng hơn về quan niệm văn học, phương pháp, giọng điệu, cởi mở hơn trong cách tiếp cận và lý giải hiện thực, văn học dịch ngày càng chiếm ưu thế so với văn học trong nước, phạm vi sáng tạo không còn bị bó hẹp trong phạm vi quốc gia mà mở ra tầm quốc tế.
 |
| Hội thảo khoa học “Phát triển văn học Việt Nam trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế” |
Cuộc nói chuyện giữa Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh với giới văn nghệ sĩ năm 1987 là một khích lệ rất lớn đối với sáng tạo của văn nghệ sĩ trong cả nước trong buổi đầu đổi mới.
Mặt thuận lợi của văn học thời kỳ đổi mới là tinh thần dân chủ được đề cao, giao lưu văn hóa rộng mở, các thử nghiệm, sáng tạo được khuyến khích, chính sách quản lý văn hóa, văn học có nhiều đổi mới. Quan điểm phát triển chung của Đảng là chú trọng phát triển hài hòa, đồng bộ về tất cả các lĩnh vực. Về văn học, nghệ thuật, Đảng ta chủ trương tôn trọng tự do sáng tạo; khuyến khích tìm tòi, thể nghiệm mọi phương pháp, mọi phương cách vì mục đích đáp ứng đời sống tinh thần lành mạnh, bổ ích cho công chúng; bài trừ các khuynh hướng sáng tác suy đồi, phi nhân tính. Đây cũng chính là hành lang tư tưởng thông thoáng, cởi mở cho hoạt động sáng tạo văn học thời kỳ đổi mới.
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được sau gần 30 năm đổi mới còn bộc lộ nhiều hạn chế, PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp, Viện trưởng Viện Văn học Việt Nam nhấn mạnh: “Nền văn học Việt Nam vẫn chưa có những kết tinh nghệ thuật tầm cỡ và những công trình khoa học xã hội và nhân văn bề thế, sâu sắc? Đến nay, câu hỏi bao giờ chúng ta sẽ có những đỉnh cao nghệ thuật không chỉ là trăn trở đối với giới cầm bút mà còn là mong mỏi của người đọc. Chỉ khi nhìn lại thấu đáo, chúng ta mới có thể nghĩ tiếp một cách chính xác. Đó cũng chính là minh triết và logic biện chứng của phát triển”.
Đáng giá về tình hình văn học trong cơ chế thị trường hiện nay, TS Lê Thị Bích Hồng, Phó Vụ trưởng Vụ văn hóa-văn nghệ (Ban Tuyên giáo Trung ương) cho rằng, một số tác phẩm chạy theo các đề tài nhỏ nhặt, tầm thường, chiều theo thị hiếu thấp kém của một bộ phận công chúng, hạ thấp chức năng giáo dục, nhấn mạnh một chiều chức năng giải trí. Văn học tỏ ra đuối tầm, tụt hậu, không theo kịp hiện thực. Thiếu tính dự báo. Hoạt động lý luận còn lạc hậu về nhiều mặt.
Theo PGS.TS Phan Thị Thu Hiền (Đại học KHXH&NV TP Hồ Chí Minh), “Đổi mới văn học” ở Việt Nam hiện nay thường chỉ xem xét văn học trong phạm trù của văn hóa tinh hoa với những giá trị siêu việt, vĩnh cửu, thuộc về giới chuyên nghiệp gắn với các tổ chức nghề như: Hội Nhà văn, trường đại học, viện nghiên cứu…trong khi đó, thực ra, văn học ngày nay còn ở giữa và không tách biệt với văn hóa đại chúng.
Nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII đã đề ra mục tiêu phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Để xây dựng nền văn học có nhiều tác phẩm xuất sắc, được đông đảo độc giả trong và ngoài nước đón nhận cần có sự đồng hành của những người cầm bút tâm huyết với nghề. Nhà văn - những người nông dân “đi cày” trên cánh đồng chữ sẽ có mùa vàng bội thu nếu đi đúng hướng, “lấy lòng” độc giả bằng những tác phẩm hay.
KHÁNH HUYỀN
