Từ đầu thế kỷ XIX, nhiều “cây đại thụ” thể loại truyện ngắn đã để lại những sáng tác kinh điển có sức sống vượt thời gian. Dưới ngọn bút tài hoa, sắc sảo bậc thầy của nền văn học Nga, văn hào Nga Chekhov đã góp công xây dựng, nâng tầm thể loại truyện ngắn Nga đến đỉnh cao của sự phát triển, trở thành một hình thức nghệ thuật nhân 8000 loại phổ biến trong văn học cuối thế kỷ XIX sang thế kỷ XX. Ở Việt Nam, văn học Nga đã có một vị trí và ảnh hưởng to lớn đối với đời sống tinh thần của nhiều thế hệ, góp phần to lớn vào việc nuôi dưỡng nhân cách, nhân sinh quan và thế giới quan của nhân dân Việt Nam qua các thời kỳ. Tên tuổi các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng của Nga và Liên Xô như Pushkin, Gogol, Tolxtoi, Dostoievsky, Tsekhov, Pasternak, Bunhin, Solokhov, Gorky, Aitmatov… đã trở nên quen thuộc và không thể thiếu được ở Việt Nam. Thời kỳ hậu Xô Viết, văn học - nghệ thuật Nga cũng như một số các loại hình nghệ thuật khác đã chịu ảnh hưởng và bị tác động bất ổn trong một thời gian nên việc giới thiệu văn học Nga ở Việt Nam bị giảm sút. Mặc dù vậy, cảm hứng sáng tạo của các nhà văn Nga vẫn không ngừng nghỉ với những giá trị nhân văn cao đẹp, với truyền thống đã được kết tinh, vun đắp và khẳng định từ hàng trăm năm trước, những khởi sắc mới trong lĩnh vực văn học Nga thời kỳ này vẫn tiếp tục phát triển, làm phong phú thêm cho kho tàng văn học Nga và thế giới. Điều đó một lần nữa đã khẳng định sức sống mới của văn học Nga qua sự xuất hiện nhiều tác phẩm sâu sắc không chỉ với bạn đọc trong nước mà trên toàn thế giới. Edgar Allan Poe (1809 - 1849) - nhà văn, nhà viết kịch, nhà phê bình, nhà thơ Mỹ, người có sự ảnh hưởng đến Charles Pierre Baudelaire, Fyodor Mikhailovich Dostoevsky, Sir Arthur Conan Doyle... đã định nghĩa về truyện ngắn: đơn giản là lối trần thuật khiến “độc giả có thể đọc liền một mạch”, theo ông: “Trong cấu trúc tổng thể của nó, tất cả các từ, dù thể hiện khuynh hướng trực tiếp hay gián tiếp đều được nhà văn sắp đặt trước. Vì vậy, bằng tài năng và sự cẩn trọng của nhà văn, tác phẩm truyện ngắn như một bức tranh hiện lên với đầy đủ màu sắc, đem đến cho đọc giả sự thỏa mãn đầy đủ nhất”. Để phát hiện, ghi nhận và tôn vinh những thành tựu của các tác giả trong lĩnh vực văn học, bắt đầu từ năm 2000, ở nước Nga đã hình thành nhiều giải thưởng văn học có uy ín, chủ yếu là do các báo, tạp chí và các tổ chức liên quan đến văn học đứng ra thành lập với số tiền thưởng rất lớn. Giải thưởng Truyện ngắn hay nhất trong năm mang tên Iuri Kazakov do tạp chí văn học Thế giới mới sáng lập từ năm 2000 luôn được giới chuyên môn đánh giá cao, dành cho một giải duy nhất được bình chọn trong số hàng ngàn truyện ngắn đã xuất bản. Trong số các tác giả được trao giải, có những nhà văn đã thành danh từ nửa sau thế kỷ XX như Ekimov, Astaphiev… và cả những cây bút mới xuất hiện trên văn đàn như Polianxkaia, Kluchariova, Abuziarov… Không nên khóc được chọn dịch trong số các tác phẩm văn học Nga đương đại của các tác giả đã được trao nhiều giải thưởng văn học cao quý trong thời gian gần đây. Hầu hết các truyện ngắn là những sáng tác mới, nên dù tác phẩm viết về đề tài gì, phản ánh giai đoạn nào trong lịch sử nước Nga thì cũng được cảm thụ và thể hiện dưới một góc nhìn mới, chân thực và khách quan về cuộc sống đương đại, đồng thời vẫn tiếp tục kế thừa và phát huy giá trị nhân văn của nền văn hóa Nga. Qua những tác phẩm này, người đọc như sống lại ở một nước Nga còn bộn bề khó khăn gian khổ sau cuộc chiến tranh Vệ quốc vĩ đại năm 1945 (truyện ngắn Con chó, Ngỗng trời bay qua), thời kỳ xây dựng CNXH trong Liên bang Xô Viết (Trên dòng sông Baidamtan, Nhớ về miền đất Bapfin, Trên ga xép) và đặc biệt là nước Nga sau ngày không còn Liên bang Xô Viết với bao chuyện buồn vui, cười và khóc khi bước vào cơ chế thị trường (Bàn là và kem, Không nên khóc, Bưu phẩm, Một năm ở thiên đường). Dẫu không phải là một cuốn biên niên sử, nhưng nước Nga vĩ đại với bao nỗi thăng trầm đang hiện lên trước mắt ta qua những trang truyện ngắn vô cùng sinh động, chân thực và hấp dẫn. Bản chất văn học Nga sâu sắc nhưng bình dị, nhà văn Nga với xúc cảm trái tim của một nhà văn, nhà tư tưởng, nhà triết học và một nhà thơ, vì vậy, đọc những truyện ngắn của các nhà văn Nga buộc đọc giả phải đọc chăm chú với vốn sống và vốn văn hoá rộng, tập trung cao cả trí tuệ và tâm hồn với lòng nhân văn sâu sắc, có sự liên tưởng về quá khứ, hiện tại và tương lai. Với bút pháp dày dặn kinh nghiệm về cuộc sống, về sự am hiểu tâm lý, nhận thức xã hội sâu sắc, đã nắm bắt những khoảnh khắc con người không che đậy để khám phá tiềm thức nhân vật hoặc với bút pháp tinh tế đến lạnh lùng để mổ xẻ những phản ứng nhạy cảm nhất của nhân vật; hay chọc thủng cái màng che đậy bên ngoài con người để phơi bày cái đích thực, cái phi lý, cái nghịch lý và kể cả những cái vô lý để tìm đến cái chân lý… như lời tự truyện của nhân vật trong truyện ngắn Bàn là và kem của Polianxkaia: “Đối với cha, chiếc bàn là chỉ là một chuyện nhỏ có ý nghĩa giáo dục con cái. Ông không thể ngờ rằng, chiếc bàn là đó là chiếc bàn trượt bằng sắt trượt theo cuộc đời của Rita, đánh gục mọi trò mưu lược, tính toán của nó. Cho dù số phận của nó có tháo ra đan lại như thế nào đi nữa thì vẫn để lại dấu vết của chiếc bàn là, và trong tương lai, với sự ranh ma của nó trong cuộc sống, tôi không thể giúp được gì cho nó nữa. Chiếc bàn là nhỏ đã làm xong công việc sắt đá của mình.” Không nên khóc mang lại cho bạn đọc một món quà tinh thần có giá trị và có ý nghĩa to lớn, góp phần củng cố và khẳng định tình đoàn kết, hữu nghị, truyền thống văn hóa tốt đẹp Việt - Nga đã được nhiều thế hệ các nhà hoạt động chính trị và văn hóa của hai quốc gia dày công xây dựng và vun đắp.
