Phùng Quán là nhà văn để lại nhiều dấu ấn khó quên trong lịch sử văn học Cách mạng Việt Nam từ nửa sau thế kỷ XX. Ông là một nhà văn chiến sĩ trọn đời trung thành với lý tưởng mà mình đã chọn từ thuở thiếu thời. Đi theo "Vệ Quốc Đoàn" chiến đấu vì Tổ quốc vì nhân dân; Dù phải vượt qua vô vàn tai ương đau khổ suốt 30 năm trời, từ sau vụ "nhân văn giai phẩm"; dù phải đi lao động cải tạo từ Thái Nguyên, Việt Trì, Thanh Hóa, Thái Bình, không nhà cửa, lấy vợ có hai con rồi mà 20 năm ròng không có chỗ trú thân. Tên không được in trên sách, phải "cá trộm, rượu chịu, văn chui". Thế mà ông không hề thù oán ai, vẫn cặm cụi viết, và vẫn viết "dòng đầu thẳng ngay như dòng cuối", luôn xưng tụng đất nước, xưng tụng nhân dân, xưng tụng cách mạng, xưng tụng tình yêu bằng những tác phẩm văn chương cuốn hút, bốc lửa và thiết tha, nhân bản. Phùng Quán đã để lại trong lòng bạn bè, đồng nghiệp một nhân cách cao cả, một lòng tin yêu đồng đội và nhân dân sâu sắc, một tấm gương lao động hết mình, với hàng chục tác phẩm thơ, trường ca, truyện thợ, tiểu thuyết được nhiều thế hệ bạn đọc mến mộ.
Phùng Quán là nhà văn có số phận đặc biệt. Tên tuổi và cuộc đời anh luôn gắn liền với những giai thoại pha chút huyền thoại. Vì vậy chắc chắn còn một số bài viết và tác phẩm của ông bị "thất lạc" đâu đó trong giới bạn bè.
"Trong cuộc đời làm văn của tôi, tôi mắc phải một khuyết điểm trầm trọng: Diễn đạt dài dòng.
Người đầu tiên dạy cho tôi sự hàm súc, cô đọng trong nghệ thuật ngôn ngữ là một thanh niên Cu Ba. Anh tên là Ăntôniô Ếchxêvania, biệt danh là Măngdana. Anh mới 22 tuổi, sinh viên khoa ngữ văn. Ngày đó đất nước Cu Ba còn sống dưới chế độ độc tài Batítsta. Thói dối trá, đạo đức giả, lừa bịp được bọn Btítsta chọn làm quốc sách cai trị dân. Quốc sách này được lũ khuyển ưng văn hóa, văn nghệ tô vẽ, dệt gấm thêu hoa, nên ngày càng trở nên độc hại, ru ngủ không ít người Cu Ba vốn hào hiệp, cả tin, nhiệt tâm và lương thiện. Măngdana tham gia tổ chức bí mật nhằm lật đổ chế độ Batítsta. Anh cùng với mấy người bạn thân tín trong tổ chức, hoạch định một kế hoạch xé toạc bức màn quốc sách lừa mị của bọn độc tài và nói rõ sự thật với nhân dân. Kế hoạch khá mạo hiểm: Đánh chiếm Đài phát thanh quốc gia vào giờ phát thanh ca nhạc, giờ mà không một người dân Cu Ba nào không ngồi bên máy thu thanh. Sau khi đã dự liệu tính toán kỹ lưỡng đến cả những chi tiết nhỏ nhặt nhất trong kế hoạch đánh chiếm, Măngdana cùng với bạn anh biết chắc rằng chỉ chiếm nổi Đài phát thanh trong vòng 3 phút, có nghĩa là 180 giây đồng hồ, sau đó bọn bảo vệ đài sẽ tiêu diệt anh...".
Mục lục:
Lời giới thiệu
Ba phút sự thật
Xông đất nhà thơ Tố Hữu
Cuộc viếng thăm bất chợt nhà thơ Tố Hữu
Một thoáng Văn Cao
Chuyện vui vẻ triết gia Trần Đức Thảo
Hành trình cuối cùng của một triết gia
Nhà thơ với tệ tham nhũng
Chút nghĩa cũ càng
Hằng Nga thức dậy
Nhà tiên tri tầm cỡ đại đội
Một năm lao động ở công trường Cổ Đam
Những ngày cuối năm, tìm thăm người dựng lễ đài "Tuyên ngôn độc lập"
Người bạn lính cùng tiểu độ
Bản hùng ca bị mối xông và mười bảy bộ hài cốt
"Tuổi thơ dữ dội" bản di chúc chiến sĩ của tôi
