Maison Centrale de Saigon – Nhà tù lớn nhất Nam Kỳ thời Pháp thuộc, được biết đến nhiều hơn với tên gọi Khám lớn Sài Gòn, là nơi từng giam cầm biết bao nhà cách mạng: Nguyễn An Ninh, Phan Văn Hùm, Tạ Thu Thâu… Chính tại đây trong một buổi sáng tinh mơ nọ, người anh hùng trẻ tuổi Lý Tự Trọng đã ngã xuống dưới lưỡi dao của máy chém Guillotine ghê rợn.
Lịch sử sang trang, năm 1953 Khám lớn Sài Gòn bị phá hủy để xây dựng trường Đại học Văn khoa. Giữa cảnh đập phá ồn ào ít ai để ý đến người đàn ông trung niên gày gò đang lật từng viên gạch, soi mỗi mảng tường xà lim, cố công lưu giữ một mảnh nhỏ lịch sử Sài Gòn.
Hãy cùng học giả Vương Hồng Sển xem lại những bức ảnh ông có từ ngót nửa thế kỷ trước, bước vào Khám lớn Sài Gòn, tìm về một thời đau xót và bi tráng của dân tộc…
“Đọc sách đọc truyện, thường thấy lấy trăm năm làm hạn. Tôi cho như vậy là vượt bực và quá tham. Sống được đến tuổi này đã là nhiều, và nếu thêm được ngày nào xin cứ kể đó là lãi của trời cho. Vả lại, đường đi cũng chưa biết đến đâu là cùng tột thì tội gì phải thất công đếm ngày đếm tháng…” – Vương Hồng Sển
Vương Hồng Sển (1902-1996), tác giả của những tác phẩm không thể thiếu trong nhiều tủ sách: Thú chơi sách, Sài Gòn năm xưa, Phong lưu cũ mới v.v. Là chứng nhân của nhiều biến động quan trọng trên mảnh đất miền Nam suốt gần một thế kỷ qua, luôn đau đáu một nỗi niềm tồn cổ trên từng trang viết, ông chỉ kịp hoàn thành tác phẩm cuối cùng của mình – Khám lớn Sài gòn vài tháng trước khi qua đời.
