Vào tháng 3 vừa qua, bang Alabama, Mỹ đã mở một cuộc điều tra về việc xuất bản cuốn sách Go set a watchman – cuốn sách đang rất được mong đợi của nhà văn Harper Lee.
Lí do của cuộc điều tra này đó là do một người không được tiết lộ danh tính đã tố cáo bà Harper Lee bị lạm dụng để xuất bản cuốn sách này, và quyết định xuất bản không phải là của bà mà là của người đại diện lâu năm, Tonja Carter.
Harper Lee và diễn viên đóng vai Atticus vào năm 1962
Nhưng từ đâu lại có những nghi ngờ này?
Harper Lee, từ khi trở nên nổi tiếng với tiểu thuyết Giết con chim nhại – được viết khi bà hơn 30 tuổi - đã tuyệt đối tránh xa truyền thông. Không giống như JD. Sallinger (tác giả cuốn Bắt trẻ đồng xanh) - người đã hoàn toàn đi ở ẩn, bà Harper Lee chỉ đơn giản trở về quê nhà sống một cuộc sống bình dị. Bà từ chối các cuộc phỏng vấn hay tiếp báo chí, cũng như việc tham dự vào giới thượng lưu.
Đồng hành với bà trong cuộc sống có Alice Lee, em gái bà và Tonja Carter, đại diện và người bạn lâu năm của bà. Alice Lee góp phần quan trọng trong việc không để cho các phóng viên làm phiền cuộc sống của chị mình. Trong khi đó, Tonja Carter, từ vị trí thư kí của nhà văn, sau khi được bà ủng hộ và khuyến khích, đã trở thành luật sư. Tonja Carter hiện nay vẫn là đại diện của bà Harper Lee.
Những nghi ngờ chỉ dấy lên sau khi có tuyên bố bà Harper Lee sẽ xuất bản cuốn sách thứ hai, sau 60 năm khẳng định với báo chí, với công chúng và với tất cả những người xung quanh rằng bà sẽ không xuất bản thêm cuốn sách nào nữa.
Go set a watchman, lấy bối cảnh 20 năm sau Giết con chim nhại, lại ra đời trước đó. Cuốn sách là tiền đề để bà viết nên Giết con chim nhại, sau khi biên tập của bà đọc cuốn sách và gợi ý nên viết thêm về thời kì bà còn thơ ấu.
Trong 60 năm, Giết con chim nhại đã trở nên quá thành công. Đó cũng chính là lí do mà, những người bạn của Harper Lee gợi nhớ lại, trong những bữa ăn tối thân mật, bà đã đùa họ rằng: “Vì sao tôi phải viết thêm cuốn khác, trong khi quyển này vẫn đắt hàng như thế?”
Harper Lee đi thăm lại phòng xử án được dùng làm bối cảnh trong truyện
Nghi vấn về quyết định của bà còn dấy lên do tuổi tác của nhà văn đã khá cao. Ở tuổi gần 90, Harper Lee bỗng quyết định xuất bản cuốn sách “thất lạc” từ lâu, chỉ sau khi em gái bà qua đời 2 tháng.
Bản thảo được Tonja Carter tìm thấy ở một “vị trí bảo mật”. Người ta đặt ra câu hỏi, liệu có phải nhà văn cao tuổi đã “kí bất kì cái gì người ta đưa ra trước mặt mình” – như chính bà Alice đã từng trả lời trong một tư liệu về chị mình. Liệu bà có còn hoàn toàn sáng suốt, hay đang bị lạm dụng do cao tuổi?
Trong những năm vừa qua, cuộc sống của Harper và Alice Lee ngày càng trở nên biệt lập. Họ không đi ra ngoài, cũng như không gặp ai. Mọi giao dịch của họ đều thông qua Tonja Carter. Theo những gì quan sát, cho đến những năm cuối đời, Alice vẫn là người bảo vệ không mệt mỏi người chị gái mình, khỏi bất kì những xâm phạm đời tư nào của họ. Giờ đây, khi bà qua đời mới chỉ 2 tháng, bản thảo câu chuyện xuất hiện.
Câu hỏi đặt ra quá lớn khiến các nhà chức trách phải vào cuộc. Bộ phận Nhân quyền và Hội đồng Bảo an Alabama đã chính thức mở cuộc điều tra về quyết định xuất bản sách của Harper Lee. Các nhóm thẩm định đã gặp gỡ, nói chuyện cũng như dành thời gian bên bà. Kết luận của họ khác xa với những nghi ngờ ban đầu.
Harper Lee và hai người bạn
Vào ngày 12.3 vừa qua, Hội đồng chính thức đưa ra tuyên bố đóng hồ sơ vụ điều tra, nêu lên rằng bà Lee “hoàn toàn có đủ nhận thức về việc sắp xuất bản cuốn sách của mình. Bà đã nói rất rõ với chúng tôi rằng bà muốn cuốn sách được xuất bản.”
Dù không tiết lộ bất kì một bằng chứng nào về cuộc điều tra, việc bà Harper Lee vẫn còn rất minh mẫn, vui tính và suy nghĩ hoàn toàn tích cực về cuốn sách sắp tới của mình đã xóa tan mọi nghi ngờ của các điều tra viên. Một trong số các cán bộ tham gia đã xác nhận với báo chí: “Bà hỏi rất thẳng thắn, trả lời cũng mạnh mẽ không kém. Bà là một quý bà nhỏ nhắn với suy nhĩ mạnh mẽ, độc lập. Bà cho chúng tôi biết rõ suy nghĩ của mình. Bà rất minh bạch, cũng như đồng cảm với mọi người.”
Tòa nhà xử án cũ trong Giết con chim nhại bây giờ đã trở thành địa điểm du lịch trong tour du lịch thị trấn
Với những bằng chứng đưa ra như vậy, có thể tin tưởng rằng tiểu thuyết gia ưa thích của mọi độc giả đã và sẽ vẫn luôn sáng suốt, mạnh mẽ và tin tưởng vào quyết định của mình.
Với những người vẫn còn nghi vấn, có thể cách giải thích của nhà viết tiểu sử Charles J.Shields của Harper Lee sẽ là lí giải hợp lí: “Do Alice đã qua đời. Alice kiểm soát tất cả mọi thứ của Harper, cả những thứ bà sẽ kí. Bà cố vấn cho Harper trong mọi chuyện, từ tài chính, hợp đồng, đến các điều khoản quyền lợi. Có lẽ, nếu bà vẫn còn sống, cuốn sách này sẽ không bao giờ ra đời. Bây giờ, khi Harper Lee đã được buông lỏng, cuốn sách viết hơn nửa thế kỉ sẽ được xuất bản”. Còn Tonja Carter, như chính Harper đã gọi là "người bạn thân thiết và người đại diện yêu quý của tôi”.
Sau tất cả những sóng gió này, Go set a watchman sẽ tiếp tục theo đúng tiến trình xuất bản vào tháng 7 năm nay. Harper Lee đã bày tỏ những cảm xúc đau buồn và xấu hổ vì những scandal mà cuốn sách của bà dấy lên. Có lẽ, đã đến lúc chúng ta nên thả lỏng, chuẩn bị tinh thần đắm mình vào một cuộc phiêu lưu mới với Scout. Hãy để bà được hưởng niềm vui trong yên lành khi cuốn sách này sắp "lên kệ".
