Đọc sách văn học trong trường phổ thông

Chúng ta cần thừa nhận, sự cạnh tranh và thay thế của các loại hình giải trí là chuyện bình thường trong lịch sử. Trong sự cạnh tranh của nhiều loại hình giải trí hiện đại và sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin, việc đọc sách văn học không còn được yêu thích như trước đây. Nhiều người, nhất là giới trẻ, có thể ngồi cả ngày say sưa quên giờ giấc bên cạnh vô tuyến hay máy vi tính, với i-pad, i-phone..., nhưng lại rất ngại lần giở và đọc đầy đủ một cuốn sách văn học bởi họ ngại mất thời gian, động não, hiểu và tư duy một cách trừu tượng với những câu chuyện hư cấu của nhà văn. Việc dạy văn trong nhà trường cũng không thể cưỡng lại xu thế chung của thời đại. Bởi vậy, để lôi cuốn được học sinh, nhà trường cần trang bị những thiết bị nghe nhìn hiện đại, dạy học bằng giáo án điện tử, phòng học được trang bị máy vi tính nối mạng, màn hình, đèn chiếu. Bài học được minh họa bằng những đoạn phim, vở kịch, bản nhạc... để tạo hứng thú học văn. Mà học sinh thích học văn thì có nghĩa là tác phẩm văn học vẫn còn chỗ đứng trong lòng bạn đọc nhỏ tuổi.

Bên cạnh đó, cần tránh sự cứng nhắc, khô khan khi đưa vào giảng dạy các tác phẩm văn học, tránh tình trạng nhiều tác phẩm na ná nhau về tư tưởng, đề tài, kiểu cốt truyện, tính cách nhân vật, ngôn ngữ trần thuật, tạo ra sự nhàm chán trong tiếp nhận văn học. Để tránh điều này, cần chú ý tới chất lượng tác phẩm văn chương trong nhà trường, ưu tiên những bài có khả năng xây dựng tình cảm tốt đẹp để mỗi tác phẩm là một bông hoa đẹp có một màu sắc riêng góp phần thu hút được học sinh. Một yếu tố quan trọng là quan tâm đổi mới phương pháp dạy học văn. Lâu nay trong nhà trường vẫn tồn tại cách dạy khá công thức, máy móc. Người thầy làm công việc rót kiến thức, người trò thụ động nhận kiến thức mà không được khuyến khích trao đổi, thảo luận. Chính vì thụ động mà học sinh nảy sinh tâm lý không hứng thú học tập. Để kích thích đam mê nghiên cứu tìm tòi, sáng tạo của học sinh, giáo viên phải cho phép họ được trực tiếp khám phá tác phẩm và lý giải các lớp nội dung của nó theo cách của mình, tránh áp đặt cứng nhắc. Cần sử dụng thường xuyên phương pháp đàm thoại, nêu vấn đề để tạo ra các cuộc tranh luận của học sinh về tác phẩm văn học. Cùng với đó, phải thay đổi cách thi cử. Đề thi thường xoay quanh một số tác phẩm đưa vào nhà trường không thích hợp cho những người có tư duy sáng tạo, ham tìm tòi những điều mới mẻ trong văn chương. Cần mạnh dạn đưa vào đề thi những tác phẩm bên ngoài sách giáo khoa hoặc ra đề dạng tổng hợp kiến thức, kích thích học sinh tìm đọc nhiều sách báo.

Nhà trường hiện nay có quá nhiều môn học và chương trình ngoại khóa, học sinh không còn nhiều thời gian đầu tư cho việc đọc sách văn học. Để giải quyết tình trạng này, nhà trường không nên buộc học sinh đọc quá nhiều tác phẩm văn học mà cho đọc sách theo kiểu tự chọn. Tùy vào trình độ, thị hiếu mà học sinh có thể chọn phân tích những tác phẩm mình thích trong số các tác phẩm được gợi ý sẵn. Ngoài ra, cần phát triển hệ thống thư viện trường học, sách điện tử (e-book), sách nghe và hệ thống in-tơ-nét. Học sinh không phải tốn nhiều tiền mà vẫn có thể đọc được rất nhiều sách.

Khách quan mà nói, đam mê văn học của mỗi thời không giống nhau nên không thể bắt thời nay phải giống với thời xưa. Nhưng thời nào cũng vậy, nhu cầu thưởng thức nghệ thuật là không thể thiếu. Vấn đề là phương thức tiếp nhận ra sao. Ngày nay, hình thức tồn tại của thơ văn rất đa dạng, không chỉ ở dạng truyền miệng, trên báo hoặc in thành sách mà còn được phổ biến trên mạng in-tơ-nét. Như vậy, tác phẩm văn học vẫn được truyền tải thường xuyên dưới nhiều hình thức khác nhau. Chúng ta vẫn có quyền hy vọng vào sự phát triển của văn hóa đọc trong nhà trường.