Chú Bé Có Tài Mở Khóa là một truyện phiêu lưu, kể về chú bé Hùng bị ném ra ngoài xã hội, phải đối mặt với cái xấu, cái ác, phải vật lộn nhọc nhằn, gặp đủ loại người tốt có, xấu có, có khi được cưu mang, có lúc bị vùi dập... Truyện hấp dẫn ở những tình huống bất ngờ, nhiều chi tiết gay cấn, hồi hộp và nhiều chi tiết gây xúc động với bạn đọc... Tác phẩm từng được giải thưởng chính thức về văn học thiếu nhi do Hội Nhà văn trao năm 1995.
Chú Bé Có Tài Mở Khóa là kết hợp với phiêu lưu với phản gián. Chuyện bắt đầu từ việc chú bé Nam ở quê ra tỉnh chơi. Bố đi vắng, Nam trở nên bơ vơ. Nhờ làm quen với Hùng lé, một chú bé có biệt tài mở khóa, Nam mới vào được phòng bố ở. Thế rồi, phòng bố Nam trở thành cứ điểm của bọn lưu manh, khu tập thể bị trộm lớn, Nam bị bọn lưu manh bắt cóc… Hùng lé giúp Nam trốn khỏi hang ổ bọn cướp nhưng Hùng lại sa vào tay một bọn gián điệp kiêm buôn lậu và tiếp tục những cuộc phiêu lưu. Khi ở Hà Nội, khi ở Hải Phòng, khi ở Quảng Ninh, bọn chúng “thử thách rèn luyện” Hùng. Cho đến khi gặp các chú công an, Hùng mới hiểu thêm mình, biết mình là con một liệt sĩ công an và tên gián điệp với biệt danh Cóc Vàng chính là kẻ trước đây đã giết bố Hùng…
Một cốt truyện phiêu lưu có nhiều tầng, nhiều tuyến, nhiều tình tiết lạ. Tác giả đã khéo léo kết hợp những hình ảnh do sức tưởng tượng phóng khoáng, bây bổng với những chi tiết dung dị, tự nhiên do sự quan sát hàng ngày, tạo nên những cảnh huống bất ngờ, ngẫu nhiên mà hợp lý. Nhịp truyện có những nét uốn lượn khi căng khi chùng. Tiêu biểu nhất là đoạn hai chú bé trốn khỏi tàu TX 162. Ngòi bút của tác giả hoạt bát sôi động như bay lượn.
Bạn có thể đọc thích thú một hơi, như chơi mộ trò chơi, vừa chơi vừa học. theo từng trang sách, những mánh khóe, mưu mô của bọn lưu manh, gián điệp bị vạch trần. Bạn căm ghét chúng và hiểu thêm, yêu thêm các chiến sĩ an ninh. Nhưng cái chính là bạn hiểu thêm một người bạn của mình: Hùng lé. Hùng có những tính xấu như thích chơi, ngại học, nhưng là một thiếu niên lương thiện. Chẳng may gặp cảnh khó khăn, sa vào tay bọn lưu manh, phải làm việc bất lương nhưng hung luôn luôn day dứt, muốn trở về gia đình, trở về với cuộc sống bình thường yên ổn. Điều tốt đã xảy ra một phần là do các chú công an nhưng cái chính là do bản chất của Hùng. Bạn có thể học được nhiều ở Hùng về tính táo bạo, lòng tự tin và tài tháo vát, nhất là lòng yêu đời và sự thông cảm với nỗi bất hạnh của người khác…Chẳng thế mà suốt cuộc phiêu lưu gian khổ, Hùng vẫn không quên, vẫn giữ được con búp bê nhỏ cho bé Liên, dù chỉ mời gặp Liên thoáng qua một lần.
Cuộc đời ngày ấy có thể chưa nhiều cạm bẫy như bây giờ, cũng chưa có các phương tiện truyền thông hiện đại hỗ trợ, nhưng chắc chắn cũng không kém phần thu hút các chú bé tìm đọc để nếm trải cuộc phiêu lưu gay cấn và thú vị.
Thông qua câu chuyện, Nguyễn Quang Thân muốn gửi gắm đến các bạn nhỏ thông điệp: “Dù thế nào đi chăng nữa, chân lý vẫn luôn tồn tại. Đó là lương tri của con người, là tâm hồn trẻ con, những tờ giấy trắng. Mong rằng, lòng tốt, tình yêu con người là hành trang mãi mãi đi cùng các bạn”
