...Đây là cuốn sách thứ năm, rút từ hơn một trăm bút kí, phóng sự, ghi chép của Võ Đắc Danh. Có lẽ gọi đấy là những ghi chép thì đúng hơn. Những ghi chép của “anh nông dân cầm bút”, một biệt danh đáng yêu, cũng là sở đắc của anh, một người suốt đời cầm bút cho nông dân, vì nông dân, những người nông dân khổ đau khắp cánh đồng Nam Bộ. Thật hiếm có nhà văn nào được như anh, suốt cuộc đời tìm kiếm những số phận khổ đau, những con người bất hạnh- những con người bị vùi dập- bị lừa đảo- bị đổ oan- bị đày đọa… nơi bùn lầy, chỗ hoang vu, chốn xơ xác, bến tiêu điều… Lắm kẻ chỉ nghĩ đến việc phải đến đó thôi cũng đã phải rùng mình kinh sợ.
..........
Đời chợ, chợ đời, cuốn sách thứ năm của Võ Đắc Danh vẫn tiếp tục dòng chảy cảm xúc của bốn cuốn sách trước. Vẫn là nước mắt nụ cười của những người nông dân khổ đau, chỉ có khác họ là những người đàn bà thôn quê hoặc từ thôn quê mà ra. Họ không phải là mẫu phụ nữ anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang-mẫu “người hùng” phụ nữ một thời,- họ là những phụ nữ dám sống trên những nỗi khổ đau cùng cực. Chỉ vậy thôi cũng đủ cho hết thảy chúng ta yêu thương và khâm phục.
Đối với tôi đó là những người đàn bà kì lạ, bởi vì trên mỗi bước đường đời họ đều gặp khổ đau và oan trái, cay đắng và thất thiệt nhưng họ đã không gục ngã, không đầu hàng. Đối với họ, tuồng như trời không có mắt, bao nhiêu khổ đau của thế gian trời đều đổ lên đầu họ. Thế mà họ vẫn nuốt nước mắt nghiến răng dấn bước, quyết không đầu hàng số phận. Yêu người bị người phụ, tin người bị người lừa. Ngày xưa cầm súng giữ đất bây giờ bị cướp đất giữa ban ngày. Ngày xưa cưu mang đùm bọc bây giờ bị phản bội bị chơi đểu. Rồi bà mẹ già cõng trên lưng những đứa con tật nguyên. Rồi người đàn bà “mười sáu năm lấy chồng, giật mình nhìn lại mình đã tám đứa con nhưng chưa có một ngày hạnh phúc”. Những người đàn bà có chồng là có thêm một gánh nợ, hết gánh nợ này đến gánh nợ khác, triền miên. Tôi đã bật khóc không chỉ một lần khi đọc Đồng cỏ cháy, nhiều khi muồn kêu to: trời ơi sao lại có những số phận khổ đau và oan nghiệt đến thế!
Đọc kĩ Võ Đắc Danh, đọc hết Võ Đắc Danh người ta buộc phải đặt câu hỏi: vì sao Võ Đắc Danh suốt đời đeo đuổi đề tài người nông dân cùng khổ, anh viết không để kiếm sống cũng chẳng để kiếm vinh. Vì sao như thế?
..........
Nguyễn Quang Lập
