Nam bộ là một vùng thiên nhiên đa dạng, một vùng đất đai màu mỡ, một đồng bằng lớn nhất và trù phú nhất Việt Nam. Từ khi được tích hợp về với Đại Việt, Nam bộ luôn là một bộ phận không tách rời với quốc gia - dân tộc Việt Nam. Do vị thế đặc biệt của một "bán đảo của bán đảo" (ba mặt giáp biển), có sự kết hợp giữa đất liền và biển đảo, tạo điểu kiện thuận lợi cho sự giao lưu kinh tế - văn hóa giữa vùng đất Nam bộ với các quốc gia, vùng lãnh thổ trong khu vực cũng như trên thế giới, để rổi lịch sử hình thành và phát triển của Nam bộ mang đầy đủ những yếu tố "nội sinh" và "ngoại sinh", đan xen với nhau, tạo thành một sắc thái đặc biệt hết sức độc đáo trên mọi bình diện.
Để có được như ngày hôm nay, Nam bộ đã trải qua những bước thăng trầm, đã nhiều lần đổi chủ thay ngôi. Mỗi lớp người đến đây, dù ít hay nhiều đều có những đóng góp nhất định cho sự tạo thành một Nam bộ giàu có và hiện đại. Ưu thế biển đã tạo nên tính chất "mở" cho nền kinh tế Nam bộ từ thời vương quốc Phù Nam và một lần nữa thể hiện rõ nét khi các chúa Nguyễn với những chính sách kinh tế của mình góp phần biến Đàng Trong nói chung, Nam bộ nói riêng thành nơi trung chuyển hàng hóa giữa các nước trong luồng thương mại quốc tế, trong cuộc tiếp xúc Đông - Tây vào thế kỷ XVII - XVIII. Lợi thế đó được các thế hệ về sau phát huy để làm cho Nam bộ trở thành thị trường sôi động hơn, và Sài Gòn - Gia Định trở thành "Hòn ngọc Viễn Đông" một thời vang bóng. Ngày nay, Nam bộ nói chung, trong đó có Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế lớn nhất, năng động nhất, và là thị trường sôi động nhất của cả nước, góp phần đáng kể vào sự giao lưu, hội nhập của nước ta đối với thế giới. Tính chất "mở" trong kinh tế và văn hóa cũng góp phần tạo nên tính cách đặc trưng của người dân Nam bộ.
Những điều cơ bản ấy cần được chia sẻ, không chỉ đối với người dân trong nước mà với cả bạn bè quốc tế để hiểu thêm về đất nước và con người Việt Nam.
Cuốn sách Nam Bộ: Vài Nét Lịch Sử - Văn Hóa mà bạn đọc đang có trên tay là tập hợp một số trong những bài viết của Tiến sĩ Trần Thuận về vùng đất Nam bộ, đã được đăng tải trên các tạp chí khoa học, những kỷ yếu hội thảo quốc tế và quốc gia, nhằm giới thiệu với mọi người đôi nét lịch sử, văn hóa của vùng đất phía nam Tổ quốc.
