Nguyễn Thượng Hiền là một nhà chí sỹ yêu nước, một nhà văn hóa lớn của Việt Nam. Tuy đỗ đạt cao khoa, nhưng ông đã từ bỏ mọi quyền cao chức trọng để dấn thân vào hoạt động yêu nước. Ông từng tham gia phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục (1907), phong trào Đông du và Việt Nam Quang phục Hội của Phan Bội Châu, hoạt động tại Nhật Bản và Trung Quốc (1908 -1924), có nhiều đóng góp tích cực cho công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX.
Trong quá trình sống và hoạt động, khi ở trong nước cũng như khi ở nước ngoài, ông có sáng tác nhiều thơ văn, đủ các thể loại, phản ánh hiện thực xã hội và tư tưởng yêu nước nồng nàn, rất đáng được trân trọng.
Thơ văn của ông, từ trước đến nay đã được xuất bản một số ở Nhật Bản, Trung Quốc; một số đã được phổ biến trong phong trào Đông Kinh Nghĩa Thục; một số đã được “những người hâm mộ” sưu tập mà phần lớn là “sách chép tay” hiện tàng trữ tại Thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm - Hà Nội.
Hơn 40 năm trước, nhóm soạn giả Lê Thước, Hà Văn Đại, Vũ Đình Liên... đã tuyển chọn và biên soạn cuốn Thơ văn Nguyễn Thượng Hiền (Nxb Văn học - Hà Nội - 1959).
Từ cuốn sách này mà mọi người biết đến nhiều hơn về văn chương, nghệ thuật thi ca và tư tưởng của nhà chí sỹ khả kính này. Nhưng cuốn sách này cũng chỉ mới tuyển chọn được một phần nhỏ “Thơ văn Nguyễn Thượng Hiền”, chủ yếu là thơ chữ Hán dịch từ Nam chi tập, chưa đủ phản ánh toàn diện “con ngưòi và tư tưởng” của tác giả.
Cuốn sách Nguyễn Thượng Hiền - Tuyển Tập Thơ-Văn được biên soạn dựa trên những “tư liệu thành văn về tác phẩm Nguyễn Thượng Hiền” gồm một số Thơ văn như sau:
- Nam Chi tập
- Viễn hải quy Hồng
- Hát Đông thư dị
- Tạp thái
- Câu đối và Phụ lục bổ sung cho bản in lần này 2011
Cuốn sách kế thừa nhiều thơ văn có sẵn trong Thơ văn Nguyễn Thượng Hiền xuất bản năm 1959. Song về cách trình bày sắp xếp các bài thơ, văn xuôi... hợp lý hơn (nguyên văn, phiên âm, dịch nghĩa, dịch thơ, chú thích). Có một số bài thơ, văn trong Nam Chi tập đã được dịch lại (có ghi rõ tên người dịch mới). Ngoài ra, sách còn được bổ sung toàn văn tác phẩm Viễn hải quy Hồng (mới sưu tầm được bản in tại Nhật Bản năm 1908); và tác phẩm Hát Đông thư dị. Mục Tạp thái, cũng in bổ sung một số thơ, văn, câu đốì (sưu tập từ nhiều nguồn)...
